Tonngi ndummbat miijo, jebbilaare tonngat hakkille

Horsuve am, calozen sozaade e miijooji bolle puuyze, ngaree ngirñito zen haa zee gexxelle kela , voccitozen, lusindo zen,  laafto zen haa mbaawen wazde lofu xeewen abbaade lexxi    kazzi en yahrude yeeso zi. Jebbilaade ko ngonka feña.              banndiraave so huunde addaama e men hay sinno tawii ummorii ko dow kammu, so nde alaa nafoore men en potaani sozaade e mayre.

Ezen poti xeewde aduna o no yahrata nih, zii hareeji, zee luure, oo war hoore, alaa ko saabii zum so wonaa lexxi  biyeteedi tokoosi yizde jeytaare e lexxi biyeteedi mawzi yizde heelnude haa mbaawa yiilirde aduna o no njiziri nih. Ndimaagu rokkirtaake, so en njizi wonde en ngummoto e joznde, ceeren e zoyngol, njaven

yarlitaade. Xeewen lexxi jahruzi yeeso to bannge faggudu zi fof, vamtii ko e zemze mumen. Won mbirniindi, sirlu woni e zemngal, so wonaa ngal janngaa, ngal witaa oon sirlu walla ndiin mbirniindi yiytetaake. E nder oozo aduna julfijulfindirzo, so en tiiznaaki, zemngal men hono Pulaar yooloto e nder zemze gozze, pinal men majjita e nder pine koze. Raneeve nani kavee jamma e ñalawma ngam yizde zemze mumen njaalo, wozeeve nana kaptoo jamma e nalawma ngam hoto zemngal mumen e pinal mumen njoolaade e zemze e pine raneeve. Hoto

njaven hankadi raneeve koomta en, calozen kadi wozeeve puunta en. Kamve fof ve ceeraani e hoomtude en e fuuntude en, have mbaawa wostaade zemze men, pine men, ve mbaawa huutoraade en to bannge faggudu, ve mbeja kokka e njalaaaba e nder jeereeri men. banndiraave, ceeren e miijooji zemngal men jannganooma, winnda kono majji e nder daartol, hayso zuum laatinooma goonga, foti wonande en ko yeru. Ngoongzinen tawo, wonde zemngal men wonaa maayngal, e ngal waawi tammbaade ganndal, ngal wonaa covngal, e ngal waawi vadtoreede Geno.

So en ngoongzini zuum, ezen mbaawi janngirde ngal goonga. Mbaasen wiyde  kadi, hayso nezzo janngi ngal hannde naftortaako ngal, sabu waawaa

 liggoraade ngal, ngal addataa lonngere. kono hazi ngal liggoreede tan, walla waawde addude lonngere ko en laamaaki, kala laamiive, njidata ko yoo zemze mumen njannge, liggoree, walla joom mumen cozoo e zemze koze ngam zaminaade walleede to bannge xellitaare, maa jokkude jiimde e hiiɗaade leƴƴi goɗɗi ɗi.

Goongzinde wonde zemngal men wonaa maayngal, ina waawi tammbaade pinal, firtaani hoto en njanngu zemze janane. Njanngen zemze janane, nafoore mawnde ina e majje, ezen mbaawi huutoraade ko nafata e majje ko, ngoppen ko nafataa ko. Ciiwten zemze e renndooji, ñemmben ko nafata ko; cerindozen ko nafataa ko.

Banndiraave, ko goonga eggooru hozooru, addannoo en waylaade, ngonten ko lexxi zi tawzen zi ngoni ko. ɗoni wontude ko nezzo woni, ko waztude haalde zemngal mum, faarnoroo pinal mum. Ko zemngal woni fiztaandu leñol. Ko zeezo geze ngaddanta nezzo waylaade, ko kannje kadi majjinta zemngal: Kozdigal,  majjere, baasal e kalifaandi.

So a hozdii e nezzo haa teengti noon so tawii ka tawzo mo, so a tiiznaaki tan  mbaztata haalde ko zemngal makko, haalde zemngal makko bonaani, kono so areentaaki ngal maa ngal maajat. Ko zum tagi hannde Fulve heewve ina majjiti e   lexxi gozzi, hayso won lexxi gozzi njanti e Fulve ne heewaani.

So a majji, a woni baaszo, sabu a anndaa nafoore ma, a anndaa ko vamtat ma.    Kala ko addaa e ma keewza ko jaggude, ngoongzina, ndewa, paarnorozaa ko a haanaani faarnoraade.

Baasal kadi ko ñawu bonzo, sabu so nezzo waasi tan javat liggineede, so juuti    tan a wontat ko ligginoowo ma  o woni ko, hay so a wontaani mo, zemngal ma  heewi ko majjude, sabu ko aan sokli mo, wonaa kanko jogii e ma haaju, hay so omo jogi e ma haaju, aan vuri hatojinde e makko. Baaszo ina weevi laamaade, ina weli weevi halfude.

Kalifaandi fof noon ari dow geze limtuzen dow ze. So nezzo halfiima, huutorte, so huutorimaama kono wela mbayata. Kalfaazo seerti e ndimaagu, seerti e pinal seerti e zemngal.

Banndiraave, zemngal wonaa leydi, wonaa ngenndi, ko nezzo woni zemngal,  woni pinal.

Kala leydi mbaawza wonde aza waawi naworde zemngal ma e pinal ma.

So en xeewi fulve hannde ina carii wonaa tan e nder Afrik, nana haa leyzeeli Raneeve, wozeeve e oolzuve kono kamve fof e wozzoyde eve mbaawi reende       zemngal mavve, ve moofta pinal mavve.

Ndarano ɗen koye men, sabu nguurɗen ko e leyɗeele ɗe yimɓe mumen tiiɗaaka ko ngoni ko, so a tiiɗaaka ɗemngal ma, pinal ma e fina tawa ma, a waawaa tiiɗeede ɗemngal koɗdiiɗo ma, maa pinal mum maa fina tawaa mum, sabu aan paarnortoɗa ko ko goɗɗo, kono a jogoraani wontude mo haa Geno nawtuma e mum.

Eɗen ciftora ɗo winndande Soh Jamal Umar Huseyni Buubu o wiyi

‘’E raɓɓiɗinaade, en mbaawata haaldude loowdi e ñamri ngonndi e ɗemngal, e pinal e ganndal fulɓe: Ina yaaji, ina alɗi. En ndañii fartaŋŋe wonde ronɓe ko ƴooga to woɗɗi, ko togotiri gila ko ɓooyi e kelle taarik, ko faggaa gila sahaaji toowɗi laamuuji men, gila e sahaaji mbelwelo wellitaare fergoogi men, gilaa sahaaji ŋelelitiiɗi jokkondire men e renndooji goɗɗi, gilaa sahaaji njabitɗi ɓamtaare e yaajeende men. E nder ɗuum, ngal ɓural foti ko mawnineede, ngu ngalu foti ko yeñtineede, wiɗtee-wiiñi. Mbele mbaasen roondaade gacce ɓolaare ko ngon ɗen ko, ɓolaare neɗɗankaagal mum, ɓolaare teddungal mum. Mbele janngo ɓesnguuji men mbaasa rokkude ndaarɗe, ƴurde geeni. Mbele janngo araraay ɗemngal pulaar na ɓamtoo, weɗoo haa to dow kammu mo lesɗataa, seedtoo pinal men, ɓamtaare men, ndimaagu mem e wellitaare men’’.

Leƴƴannde e Hanki mo en tawaaka

Banndi am mbele aɗa anndi hanki men Goɗɗuɗo, Pooɗtiiɗo e Ɓadtiiɗo
Nganndinen ɓe nganndaa, ciftinen annduɓe, kirjinen yiɗɓe wiɗtude

So en mbiɗtaani hanki men, mbinnduɗen ɗum ko woɗɓe mbaɗata ɗeen golle

So en mbindaani daartol men, woɗɓe ina mbaawi bonnitde e majjinde hanki men

Ma miijo Fulɓe ina ndaɗotonoo Beeli e Maaje mawɗe ngam Ngaynaaka e Ndema

Maa haawe so wiyaama Fulɓe immii ko e Goluwa en, leƴƴi tuubakooɓe

Maa haawe so wiyaama  Fulɓi ummii ko e aarabeeɓe maa yahuuda en

Maa anndu ko Goonga Fulɓe koɗdii e Aarabeeɓe e Yaahuuda en

Maa anndu kadi ɓe ndaɗinooma Beeli Dari to leydi Indo hannde

So en ƴeewii e jimɗi hanki haa teeŋti noon e jimɗi lawɓe ‘Beeli Yammano’

Maa anndu Beeli Yaman ko to leydi Yaman hannde

So a anndii aduna haa gasa yimɓe ko ferrooɓe hay so fergooji hanki ɓurii heewde

Maa miijo Fulɓe ummorii ko fuɗnaange haa naati Afrik

Maa anndu ɓe ndaɗiima mayo niil ngam ndiyam e durngol

Maa anndu ɓe ndaɗiima caaɗli Uganda e Suudaan

Maa anndu ɓe ndaɗiinooma mayo Senegaal Rewo tawo hade Worgo

Maa anndu Fulɓe ngam ngaynaaka e margol jawdi ngadinooma e rewo Moritani

Mi annda mi koɗiino e Insiiri, Adraar, Tagaanit e Brakna haa Gorgol e Trarsa

Maa anndu ɓe ngoniino e beeli Eeleega e Rkiis, ɓe koɗɗii Meel e Melga

Maa anndu konngol ‘rewo ronka nde worgo hoɗa’

Maa anndu ko ɓuri heewde e fulɓe taccitii maayo Senegaal fayde worgo

Mi annda kadi wonaa tan kulol taccini ɓe kono ko jawdi ndih ɓurtude rewo

Maa anndu koɗdigal hakkunde fulɓe e safalɓe gila hanki feewaani

Mi annda Palel, Seyyeen e Jiinga ngadii sinceede e yoga e gure fulɓe gorgol

So mi miijiima inde Boosoya ummiinde e Boose gooto e rewɓe Koli Tenngella

So mi miijiima ko Boose dañi Muusa Boose to inde Boosoyaaɓe njalti

Mi annda Muusa Boose laamiima falnde nde, hoɗɓe heen nginnira Boosoyaaɓe

Maa anndu Boosoya woni falnde reedu fuuta tufnde nde woni Kayhayɗi

So mi miijiima Boosoya hanki mo ndaartanaami, mo njiɗ-mi wiɗtude

So mi miijiima Fuuta hanki, nokku Ndoondi Sammba Demmba Nayel Bah

So mi miijiima Fuuta hanki, nokku Elimaan Rinnjaw

So mi miijiima Galo Lummbal Hammadi Yetti Galo Jam Belal Paate

So mi miijiima hanki nde Fuuta wiyetee Namandiru sabu yaajeende

So mi miijiima Fuuta hanki nde Guumel, Ngappugu e Jiinga ngoni laamorɗe Satigi

So mi miijiima Asnde Balla, Njaakir, Hooƴo e gudduɗe hanki

So mi miijiima Asnde Balla hannde o jibini Palel gontuɗo Awoynaat hannde

So mi miijiima Njaakir hannde o jibini sincaano Njaakir e Deysarak hannde

So mi miijiima Hooƴo hannde o mo doole mum ngonti Jiinga Hannde

So mi miijiima Gudduɗe hannde o jibinɗo Moongel, Jaaɗul e Guumel hannde

So mi miijiima Kaaƴe pawe hannde o ko dule Fulɓe Nduyeɗɓe

So mi miijiima wuro moolo hanki e falnde Aañam, ɗo wuro moolonaaɓe ummi

So mi miijiima Fuuta hanki goɗɗuɗo e daartol

Mi siftora Saye – Paate mo Belal e Yero Njalti e mum

Mi annda Belal woni laamɗo Bunngu, Yero woni laamɗo Hooƴo

Mi siftora Arɗo Njaakir wonaano tan laamɗo Njaakir

Mi annda o halfinanooma cuuɗi fulɓe e Falnde Hoyre Foonde

Mi siftora Arɗo Cammbulel- Yugu- Jaaɗul- Aljumaane

Mi annda ko ɗoon Uururɓe Ngasama e Uururɓe Mbaytoor njalti

Mi wiya ko ndeen Uururɓe Mbaytoor ngonti Nduyeeɗɓe

Mi annda Yaladi- Ilo yalti e mum ko Demmbakka Jah e Buubu Jah

Mi annda Jaawɓe waalo njalti ko e Demmbakka Jah

Mi annda Jaawɓe Jeeri njalti ko e Buubu Jah

Mi faama kadi Ko Makam woni laamɗo gadano Laamu Termes

Mi annda kadi ko Makam woni Arɗo Jaawɓe o jooɗinooma Bakhunu

Mi sikka kadi Arɗo Edi ko e mum Edinaaɓe fof njalti

Mi annda yero Diide woniino Arɗo Gerlel

Mi annda Demmbakka Kah dañi Sammba e Bunama

Mi yananee ko e Sammba Yirlaaɓe Kaaso njalti

Mi laaɓee ko e Bunama Arɗo Jalluɓe Yirlaaɓe ɗulaa njalti

Mi yananee kadi Ko e Sawadi Kah Satigi Jalluɓe Bokke iwi

Mi janngii e deftere Sire Abbaas Soh e nder Asko Fuuta

Mi faami e mayre ko Jaawɓe ɓuri saraade e Fuuta

Mi faami Jaawɓe ko suudu ɓooyndu gila e laamu Tekruur

Mi faamii ko e Jaawɓe Jaawanɓe e kinɗe goɗɗe njalti

Mi faamii Nduyeɗɓe e Joobɓe koɗdunoo nokku gooto

Mi yananaama Bunngunaaɓe, Njaakirnaaɓe, hooƴonaaɓe ngoniino diisneteeɓe

Mi yananaama ɓe taarinooma Aañam, Hoyre Foonde e nder Boosoya

Mi faama Jowgelnaaɓe ɓurnoo jooɗaade ko Caski hay so jowgel hannde woodi

Mi faama Baalaynaaɓe, Jalluɓe e Hommboonaaɓe keewiino e Koɓɓillo

Mi annda Kaawelnaaɓe, Yaalalɓe, Mbaalmbaalɓe, Sannaraaɓe, Haaɓooɓe,

Faafaaɓe e Deeniyankooɓe koli Tenŋella kañum en cakkitii arde e Boosoya

Mi faama kadi Saybooɓe ngonaa sara e nder Boosoya

Mi yananee ɗum ko ngalu potɗo wiɗteede, winndeede, daartanee arooɓe

Mi yananee ko jangde, wiɗto e binndol njiytata hanki

Mi laaɓee ko jangde, wiɗto e binndol, mooftata hannde

Mi waasa feccude sikke ko jangde, wiɗto e binndol, kuutortee janngo.

Mi rowira yaafuya so ina waɗi pergitte sabu wiɗto weeɓaani

Mi rowira gonɗi ɓernde sabu oo hanki ŋarɗuɗo, hanki belsindaaɗo

Mi rowira gonɗi ɓernde sabu oo hanki daarteteeɗo, hanki jalkitaaɗo

Mi rowira gonɗi ɓernde sabu oo hanki jiileteeɗo, hanki majjinaaɗo

Mi rowira gonɗi ɓernde sabu oo hanki keelnunooɗo, hanki nuskinaaɗo

Kono ɓernde ɓulna miijo yaakaare e ɗamaawu oo hanki gartiroyteeɗo

Kono ɓernde ɓulna miijo weltaare e softeende oo hanki biɗtoyteeɗo

Leƴƴannde e Daartol men

So mi miijiima Boosoya hanki mo ndaartanaami, mo niɗ-mi wiɗtude

So mi miijiima Fuuta hanki, nokku Ndoondi Demmba Nayel

So mi miijiima Asnde Balla, Njaakir, Hooƴo e gudduɗe hanki

So mi miijiima Asnde Balla gontuɗo Palel gontuɗo Awoynaat hannde

So mi miijiima Njaakir gontuɗo sincaano Njaakir e Deysarak hannde

So mi miijiima Hooƴo mo doole mum ngonti Jiinga Hannde

So mi miijiima Gudduɗe pecciiɗo e Moongel, Jaaɗul e Guumel hannde

So mii miijiima Fuuta hanki goɗɗuɗo e daartol

Mi siftora Saye – Paate mo Belal e Yero Njalti e mum

Mi annda Belal woni laamɗo Bunngu, Yero woni laamɗo Hooƴo

Mi siftora Arɗo Njaakir wonaano tan laamɗo Njaakir

Mi annda o halfinanooma leƴƴi fulɓe e Falnde Hoyre Foonde

Mi siftora Arɗo Cammbulel- Yugu- Jaaɗul- Aljumaane

Mi annda ko ɗoon Uururɓe Ngasama e Uururɓe Mbaytoor njalti

Mi wiya ko ndeen Uururɓe Mbaytoor ngonti Nduyeeɗɓe

Mi annda Yaladi- Ilo yalti e mum ko Demmbakka Jah e Buubu Jah

Mi annda Jaawɓe waalo njalti ko e Demmbakka Jah

Mi annda Jaawɓe Jeeri njalti ko e Buubu Jah

Mi sikka kadi Arɗo Edi ko e mum Edinaaɓe fof njalti

Mi yananee ɗum ko ngalu potɗo wiɗteede, winndeede, daartanee arooɓe

Mi yananee ko jangde, wiɗto e binndol njiytata hanki

Mi laaɓee ko jangde, wiɗto e binndol, mooftata hannde

Mi waasa feccude sikke ko jangde, wiɗto e binndol, kuutortee janngo.

Mojobere Sammba fiyaaka moggii en e ardiiɓe leyɗeele men

Caggal nde leyɗeele biyeteeɗe ko ɓamtiiɓe caabii ɓeydagol nguleeki weeyo tawa kuutorii ko Petroŋ, Ƴulɓe e Gaas haa yoorooji, waameeji e ƴergol diƴƴe maaje tampini yoga e leyɗeele haa teeŋti noon e leyɗeele AFRIK tawa ko jaambureeje ko fayti e ɓeydagol gulgol tago feere leydi sabu waasde ɗumen jogaade oogirɗe mawɗe kuutortooɗe semmbeeji ɗi kaal ɗen dow ɗi, leyɗeele aduna ɗe fof ndentiino to PARI laamorgo leydi Farayse e pottital ngal ɓe inniri COP 21, ciimtol mum waɗa ñande 7 Deesammburu 2015, ɓe kawri kala leydi ciifndi nanndiral ngal ina usta ko huutortoo e PERTOŊ, ƳULƁE e GAAS. Leyɗeele biyeteeɗe ko ɓurɗe doole ɗe tawa ko kañum en ɓuri saabaade ɓeydagol gulgol leydi kunii wonde maa ngaddu ballal mum fayde e leyɗeele tokoose ɗe haa teeŋti noon e leyɗeele AFRIK haa tacca daawal hakkunde huutoraade ɗiin semmbeeji e waɗtude huutoraade semmbeeji kesɗitintooɗi hono NAAŊE, HENNDU ekn…

Ko goonga kala ko ina haɗa boomaare tago feere leydi tawde ko e maggo neɗɗo wuuri hannde, ko huunde moƴƴere, fotnde semmbineede, kono goonga haalaaka, walla hayso haalaama yaltaani no haanirta nih. Leyɗeele ɓurɗe bonnude ɗe ko ɗeen potnoo yoɓde Faktiir o, sabu kuutoriima semmbeeji ɗi moƴƴaani e sato haa ɓamtiima kono mbonnii ɗum, jooni ina kaɗa goɗɗe ɗe ɓamtoraade ɗiin semmbeeji.

Ko goonga semmbeeji NAAŊE maa HENNDU ina keewi e nder duunde AFRIK, kono Afriknaaɓe ngalaa karallaagal ngam huutoraade ɗi, ko maa SAMMBA fiyaaka moggii en ngara kadi njeeya ɓe karallaagal ngal njogii gal. Maɓe mbaɗ peeje maɓɓe ha ɓe nawa semmbeeji naaŋge e henndu gonɗi e nder AFRIK ɓe payraɗi leyɗeele maɓɓe, ɓe mbaɗta huutoraade ɗi e oogirɗe maɓɓe.

So tawii no leyɗeele mawɗe ɗe ina njogii goonga, so tawiino leyɗeele tokoose ɗe ina njoginoo yiyannde, waɗde huunde e ɗee geɗe ina walluta:

1-   Haɗde sosiyeteeji hakkunde leyɗeele arde e nder leyɗeele tokoose ina pemmba duunɗi mum en, kuutoroo oogirɗe mum en ngam remde, ndemanteeri ndi ñaametaake e nder leyɗeele tokoose ɗe

2-   Haɗde ɗiin sosiyeteeji kadi sommpude oogirɗe mum en e nder leyɗeele tokoose ɗe, ina mbonna sato, ina kuutoraa junngo gollotoongo weeɓngo

3-   Arde e nder leyɗeele tokoose ɗe ina itta ngaluuji nder leydi ina nawta leyɗeele mum en, bonna weeyo, leyɗeele demeteeɗe, diƴƴe, jooɓoo fiɗtaali ekn…

4-   Waawnude sosieteeji ɗi yoo ittu ngaluuji ɗi, so ittii ɗumen, mbayla ɗi e nder leyɗeele he tawa kuutorii ko semmbeeji kesɗitintooɗi.

Eɗen cikki wonaa huunde weeɓnde noon haɗde ɗiin sosiyeteeji hakkunde leyɗeele arde e leykon tokoson kon ngam hosde ngaluuji mum en, sabu ko kanji nih njogii laamuuji leyɗeele mawɗe ɗe.

Tawde ittugol ɗii ngaluuji ngalaa ngartam e yimɓe leyɗeele tokoose ɗe, sabu laamuuji mum en waasde horirde ko ndañata e ngaluuji he e mbaydi ndenndaani, ɓuri nih ko ɗi ngoppee nder leydi haa nde leyɗeele tokoose ɗe dañoyi karaagal ngam ittande ɗi koye mum en, mbaylaɗi, njeeyana ɗi koye mum en. Ko ɗuum naamndii ko jogaade laamuuji kiranooji ɓamtaare leyɗeele ɗum men wonaa horooɓe ngaluuji leydi ngam poosuuji mumen.

Sata men hanki

Remooɓe, Awooɓe e Aynaaɓe ina teddinnoo, ina korminoo sato ko addii nde Sammba fiyaaka moggii en naatata e ko adii nde yooro hawde haa hanndo. Nde toɓata haa ronkee yoo darto wiyee ko juko nde, nde caaɗli mbaamata, kolaaɗe jeeri, pooɗe e baɗahaaji  fof kujjitta, maaje keewa haa waalo ila haa hujjita nde NDEMA, AWO e NGAYNAAKA mbonnaa no sato. To huɗo heewi, ladde sukki leɗɗe, ɓalji cuddii kuɗooli, seeno suɗorii hebbere, ngaado, deeneeri, nde ladde heewti ɗacce, jaaɓe, murotooɗe, eede, potte gijile, potte guumuule, gerte aynaaɓe, soro baddi. Nde gawri e teewu, kosam e liɗɗi nguura nde, nde Fuuta wiyetee NAMANDIRU sabu yaajeende nde, nde GUUMEL baɗtaaɗo Seyni maadi e NGAPPUGU ngoni seeɗaano satigi nde, nde JIINGA JEERI, TUMMBERE WAALO woni laamorgo makko e ruumaano makko nde. Nde wiyete jeyɗo FORI jey fof nde, Nde FUUTA woni nokku NDOONDI SAMMBA NAYEL e ELIMAAN RINNJAW nde. Nde caaɗli, beeli, lugge, tufle, kaaƴe, tule, leɗɗe maamanaaje, seenooji, ɓalji, kolaaɗe jeeri, pooɗe e waalo ngoni maantorteeɗe, ciforteeɗe, ndeen Sammba fiyaaka moggii e Sammba alaa daaɗe en nganndaaka, peeje mum en ciinaaka, ɗemɗe mum en njaalaaki, pine mum en koomtaani. Nde remirtee jammbu jalel, aynirtee sawru e hudusuru, ɓirdirtee karaŋ, awirtee caftol maa dooliŋŋe

Huunde e hanki men

Ko miin anndi tiba suudu bulunŋe
Ko miin humpiti baaji kelli e huɗo celal
Ko miin laaɓa yummaaje, maysaaje e keɓɓi
Ko miin yanana nafoore wilde, tigilde e jubudu suudu
Ko miin teddini juri, ŋori, demmba diñoore e jaalal.

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°

Ko miin yiɗi tawtawel, cer e koolo maa kormel

Ko miin humpiti tummbur juuk, tukko mukooru e pucci baɗɗi

Ko miin laaɓa toogel, buggal, fuku koyŋel e tuggi

Ko miin anndi katti, waawi dokkooɗe, laaɓa cow e cinndi cow

Ko miin yanana heero gummbo, taato moro moro e basi baralli

Ko miin fijiri tappii tali, buri lanŋa, nagara e soo yiili yaara

Ko miin anndi muumel siraaɗi, cokki, tenge e woli

Ko miin waawi cawndi, corndi, ɓilal maa caddal.

Ko miin fijiri gay ɓakki e gay kaaƴe e pucci gawƴe

Ko miin weli filliit e liital, coorumbal welata

=============================================

Ko miin jibina MOONNDE Jeeri, nokku baali e bagareeje

Ko miin anndi tulal jeeri, kaaƴe galbe, regerege e giryaam

Ko miin soorti lommbol, palingol, caaɗngol ganki e caaɗngol mawngol

Ko miin humpitii caaɗngel njaareende e caaɗngel gogorlaaji e caaɗngel wuro marsa

Ko miin lummbi e luggere Aali Galo e luggere boommbi, luggere hoore maayɓe, jooɗii e ɓuuɓri jaaɓal tuubaak

Ko miin ekkii cowti e luggel bilaali e diw muta

Ko miin ŋabbi e kaaƴel dow wuro

Ko miin waɗi woli e kaaƴel woli Faatimata Binnta

Ko miin yanana weere yare, beelel maaro, weendu jeeri e beeli koyle

==============================================

Ko miin anndi JAAƊUL, toowngo, heewa nayi

Ko miin anndi caaɗngol giriyaam, boowal hasara e golommbe

Ko miin humpitii saalka baaba moodi e saalkayel gaɗa wuro

Ko miin anndi luggel beebe, luggel sammba kooro e beelel cerno

Ko miin laaɓa bareyka, luggere Eli, ɓulli fuɗnaange e ɓulli bokkul

Huunde e Fina tawa fulɓe

Lahe ko e kuutorɗen men njeya

-         Jaɓɓorgal

-         Keddirgal

-         Penndirgal

-         Cawndorgal

-         Miimo

Ñelule ko e kuutorɗe men njeya

-         Siiftorde

-         Tawlorde

-         Kebbitirgel

-         Dibaare

-         Galmaare

-         Hebbitirde

Beɗi e eddaaji mum

-         Toɓɓaangu

-         Wiiw Jeeri e Wiiw Waalo

-         Laalaaɗe heende

-         Baña

-         Talki

-         Tokkara

-         Yahdu ɓuɗɗi

-         Ndaɗɗudi dimo

Kelmeeje paytuɗe e cañgol beɗi

-         Lamsal

-         Wortaade

-         Siirtude

-         Soɗaade

-         Holsaade

-         Tiggere baaji

-         Soofnude

-         Ceñal

Cippal ko e aadaaji men jeya

-         Barja=                       Kore 3 kosam, kore 2 gawri

-         Haaɗi haaɗa=          Horde 1 gawri, horde 1 kosam

-         Ɗiɗi=                         Kore 2 kosam, horde 1 kosam

-         Tati=                          Kore 3 kosam, horde 1 kosam

Cuɗaari rewɓe fulɓe- kootone e jawe

-         Kootone katti

-         Diiɓe

-         Ŋeñemaaje

-         Lommbe

-         Mbuubu soraa

-         Korbuuje

-         Horbuure maa hootonnde tiinde

-         Jawe tunnte

-         Jawe koyɗe= kalkal

Moori rewɓe men

-         Berti

-         Ñaƴi

-         Bafi

-         Muggi

-         Tarsi